با گسترش ِ توجه و توصیه های جمعی به تمرین ذهنآگاهی و گرایش افراد بیشماری به تمرین های ذهن آگاهی، این نگرانی برای برخی پژوهشگران اجتماعی ایجاد شده بود که این احتمال وجود دارد؛ حساسیتِ افراد با تمرین های پیوسته ی ذهن آگاهی به اخلاق و عدالتِ اجتماعی کمرنگ تر بشود. این نگرانی ها پژوهشگران را بر آن داشت تا رابطه ی بین تمریناتِ ذهن آگاهی افراد و واکنش آنان نسبت به بی عدالتی را با روش های علمی مورد مطالعه قرار دهند.
هدف این پژوهشگران این بود که بفهمند آیا ذهن آگاهی، ممکن است حساسیتِ افراد را نسبت به رفتار ناعادلانه با دیگران کمتر کرده و آنان را به مرز بی تفاوتی بکشاند. اما برخلاف این گمانه زنی ها، این پژوهش جدید نشان داد که افراد ذهنآگاه بیشتر از رفتار ناعادلانه با دیگران خشمگین میشوند. نتایج این پژوهش، پیامدهای بالقوه ای برای ترکیب آموزش ذهن آگاهی در مقابله با مسائل و بحرانهای اجتماعی دارد.
این پژوهش جامع، با چهار مطالعه ی مختلف در کشورها و موقعیتهایِ متفاوتی انجام شده است که نتایج آن نشان می دهد؛
افرادِ ذهن آگاه هنگام مشاهده ی بیعدالتی، خشمِ اخلاقی شان افزایش می یابد. یکی از اعضای این تیم تحقیقاتی بدین شرح توضیح میدهد: بیشتر مردم ذهن آگاهی را راهی برای خودآگاهی و خودتنظیمی بیشتر میدانند. تمرینات ذهن آگاهی باعث کاهش استرس و افزایش آسودگی می شود. اما از آنجایی که این تمرکز حواس میتواند واکنشها را کاهش دهد، ممکن است در مواجهه با بیعدالتی، همدلی و واکنش های متقابل افراد نیز کاهش یابد. از آنجایی که تحقیقات زیادی در این زمینه انجام نشده است، ما می خواستیم از اولین محققان در جهان باشیم که این موضوع را بررسی می کند. چرا که ذهن آگاهی، به معنی هوشیار بودن نیز است و این یعنی حضور کامل، آگاهی از اینکه کجا هستیم و چه میکنیم و بیش از حد واکنشپذیر یا تحت تأثیر اتفاقاتی که در اطرافمان میافتد، نباشیم.
بنابراین پروژه تحقیقاتی بر روی این سوال متمرکز بود: آیا ذهن آگاهی واکنش افراد به بی عدالتی نسبت به دیگری را کم می کند یا برعکس به آن جان می بخشد؟
این پروژه تحقیقاتی بیش از سه سال طول کشید تا تکمیل شود و در مجله معتبر رفتار سازمانی و فرآیندهای تصمیم گیری انسانی چاپ شده است. دو مطالعه ی اول مطالعات میدانی بودند و در دو مطالعه ی آخر از طرح های آزمایشی استفاده شده است. در مجموع این پژوهش با مشارکت ۱۸۳۲ نفر انجام شده است. در نهایت، هرچهار نوع مطالعه نشان دادند که ذهن آگاهی باعث افزایش خشم اخلاقی ناشی از مشاهده ی رفتار ناعادلانه با دیگران و واکنش متناسب با فرد ظالم یا بدرفتار می شود.
با بررسی نحوه ی واکنش ناظرانِ ذهن آگاه نسبت به بیعدالتی در مورد شخص ثالث، مشخص شد که ذهنآگاهی باعث بی تفاوتی افراد نمیشود، بلکه واکنش ِ افراد ذهن آگاه را نسبت به بیعدالتی که عده ای علیه دیگران مرتکب میشوند، زنده میکند. نتایج نشان میدهد که ذهن آگاهی، خشم اخلاقی را در شاهدان بیعدالتی افزایش میدهد به ویژه زمانی که بیعدالتی در سطوح متوسط باشد.
از طرفی مشاهداتِ اجتماعی مکرر نشان داده است که به هنگام حمله و یا بی عدالتی نسبت به دیگری در یک مکان پر جمعیت، بی تفاوتی افراد افزایش می یابد اما افزایش جمعیتِ در گروهِ ذهن آگاهان منجر به چنین بی تفاوتی و بی عملی نسبت به فرد قربانی نشد. از این رو پژوهشگران این نوید را می دهند که آموزش و تمرین ذهن آگاهی بصورت گروهی با اهداف مشخص می تواند منجر به افزایش حساسیت های اجتماعی و واکنش های مثبت در جهت مبارزه با بی عدالتی، مبارزه با تبعیض های اجتماعی حتی اقدام های راه حل محور برای مشکلات کلانی مانند محیط زیست شود.
لینک مقاله اصلی؛
https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2023.104249