-گای رفیت[1]یکی از معترضان به نتایجِ انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و جزو شورشیان به کنگره ایالات متحده درسال 2021 بود. وقتی وکیل او در دادگاه در دفاع از وی و برخلافِ شواهد گفت؛

تصاویر مربوط به موکل نمونه ای از جعل ِعمیق[2]هست، زنگِ خطری برای آنانی که نگرانِ عدالت و اخلاق حرفه ای وکالت در دوران معاصر هستند، بصدا درآمد. اصل اولِ اخلاق مداری، صداقت است تا شاید به کمکِ صداقت، عدالت نیز محقق شود اما وکیلِ معاصر حتی با ایستادن در مرز بین صداقت و دروغ (زمانیکه از حقیقت امر آگاهی دارد) و با ایجاد شک و تردیدِ عمدی در قضاوت، می تواند باعث شود که بنیانِ عدالت با سرعت ِپیشرفت تکنولوژی و هوش مصنوعی همگام نشود. سیستم های قضایی از سال 2018 شاهد روزافزون ِجعل عمیق هستند که یک خطر جدید و جدی به کارکردِ حقیقت و عدالت جویی است(1).

امکانِ ایجاد تردیدِ غیراخلاقی به مستندات یا جعلِ مدارک توسط افراد یا برخی وکلا همواره بوده اما این واقعیت که فناوری بحدی پیشرفتِ چشمگیری دارد که بتواند صحتِ همه ی صداها و تصاویر دیجیتال را زیرسوال ببرد و منجر به عدم دسترسی به حقیقت، یا دسترسیِ دیرهنگام بشود وظیفه ی حرفه ای وکلا را در دفاعِ اخلاقی دوچندان میکند. تهدیدِ آشکار ِجعل عمیق این است که اطلاعات نادرست در تصاویر جعلی، حقیقی به نظر میرسد اما تهدیدِ پنهان آن از این پتانسیل ناشی میشود که توانایی گسترده یِ جعل عمیق، این اجازه را خواهد داد تا حقیقت، تضعیف شود. برای توصیف این پدیده ی مدرن اصطلاحِ سودِ دروغگو [3]را ابداع کرده اند.(2)

مطالعاتِ تکنولوژی نیز اهمیت این نگرانیِ اخلاقی مدرن را تایید می کنند. کارشناسانِ رسمی نگران هستند مبارزه برای شناسایی جعلِ عمیق نبردی بازنده باشد چرا که هدف آن، فرار از تشخیص است. برای نمونه وقتی متخصصان پی بردند که میزان و سرعت پلک زدن در تصاویر جعل عمیق کمتر از واقعیت است، مشکل رفع شد(1). پژوهش های روانشناختی نیز به عمق و اهمیت موضوع می افزایند. پژوهشِ مرکز انسان‌ها و ماشین‌ها درموسسه توسعه انسانی ماکس پلانک و دانشگاه آمستردام نشان میدهد که افراد حتی پس از آموزش نمیتوانند جعل عمیق را تشخیص دهند، گرچه توانایی‌ خویش را برای تشخیص بیش ‌برآورد می‌کنند(4).

خارج از دعاوی مرتبط با هوش مصنوعی و جعل عمیق، یافته های پژوهشی در استرالیا نشرِ مجله حقوقی آکسفورد در حوزه ی دعاوی کیفری توام با خشونت نشان میدهد، بسیاری از موکلین در این دعاوی از وکلا رضایت نداشتند. آنان وکلا را فاقدِ توانایی در درکِ کافی از آثارِ خشونت، انواع خشونت از جمله خشونت های روانی، تروما و اهمیتش در زندگی دانسته و وکلا را ناتوان در همدلی و نگرشِ بدون قضاوت ارزیابی کرده بودند.برخی از وکلا نیز با نوعِ دفاعِ خود باعث تحریک و تهاجم بیشتر بزهکار علیه قربانیان شده بودند. هدف این پژوهش، جلب توجه به بایدهای اخلاقی وکلا بوده ست که با پایبندی بدان، باید تخصص و شایستگی های ضروری را متناسب با نیازهایِ روانشناختیِ انسان امروزی در انواعِ دعاوی کسب کرده و فراتر از یک وکیلِ ضعیف یا حتی متوسط باشند، چراکه آثار توانِ حرفه ای وکلا در حوزه های مختلف و در سطح ملی قابل چشم پوشی نیست.(5)

تحقیقِ دیگری به اهمیتِ اخلاق حرفه ای وکلا و انتظارات عمومی از آنان پرداخته و نشان میدهد که علیرغم چالشهایِ پیچیده ی رقابتی و اقتصادی معاصر هیچ رفتار غیراخلاقی برای برنده شدن در دعاوی، از وکلا مورد پذیرش نیست. وکلا باید بحدی از اخلاق دست یابند که بتوانند قضاوتِ غیرارزشی داشته و برخلاف عموم مردم، استانداردهای مطلقِ دوگانه نداشته باشند. این مطالعه به اخلاقِ قضات نیز پرداخته و یکی از بهترین شیوه های اجتناب از چالشهایِ اخلاقی را برای هر دوگروه استفاده ی هوشمندانه از مکانسیم های بیرونی از جمله معاشرتِ اندک قضات و وکلا برشمرده است. مطالعه تایید می کند که میزان رعایت اخلاق حرفه‌ای آنان نه تنها مستقیما بر ارتقاءِ حرفه وکالت و قضاوت تأثیر می‌گذارد، بلکه بر دیدگاه و شناخت عموم مردم از حقوق و حتی بر رفتار خود مردم با یکدیگر نیز تأثیر می‌گذارد و باعث ارتقایِ ساختار اخلاق درکل جامعه می شود(6).

اما برخی پژوهش های آماری نشان میدهد که اخلاق حرفه‌ای وکلا، پیچیده و کاسته شده است. درسال 2019 در آمریکا حدود 125000 شکایت از وکلا به مقامات انتظامی گزارش شده است. هرچند برخی از شکایات، جزیی و بیهوده بوده یا صرفا مربوط به تخلفات انتظامی بودند اما بسیاری دیگر مرتبط با مسایلِ مهم اخلاق حرفه ای وکلا بودند. بسیاری از شاکیان در حسرتِ شنیدن فقط یک عذرخواهی ساده و واقعی از سمتِ وکیل بوده اند(7).

ازطرفی پژوهشی در سیستم حقوقی آلمان و اتریش با تحلیلِ مصاحبه هایِ نیمه ساختاریافته با وکلای ایالت های مختلف و با تخصص و سوابق متفاوت نشان میدهدکه تغییر شرایط در جوامعِ مدرن و تعامل چندصدایی و بی پایانِ وکلا با مسائلِ اخلاق حرفه ای باعث ِفرسایش اخلاقی و گاهی فقدان آن درمیان وکلا شده است. تغییراتِ دو دهه اخیر اغلب با اصطلاحاتی مانند نوبتِ نئولیبرال یا حقوق درعصر پس از ۲۰۰۰ مورد بحث قرار می‌گیرد.

اولین کدهای اخلاقی که در اواسط قرن نوزدهم، عصرطلایی وکالت پدیدار شدند شامل ارزش‌های حرفه‌ای مانند صداقت، استقلال، رازداری، وفاداری و عدالت بودند اما امروزه ارزش‌هایی مانند وضعیت اقتصادی، موفقیت شغلی به منابع اصلی برای ارزیابی هویتِ خویشتن تبدیل شده اند. برای نمونه اخلاق در بین وکلای شاغل در شرکتها بشدت کاهش یافته چراکه شرکت‌های تجاری بزرگ فاقدِ زیرساخت‌های اخلاقی مخصوصا در رقابت هستند. در چنین ساختاری شرایط برای وکلای زن سخت تر هم هست، آنان با نابرابری های ساختاری نیز باید بجنگند و تلاشی چند برابر بیشتر از مردان برای ارتقاء حرفه ی خود همزمان با پایبندی به اصول اخلاقی بکنند. گرچه مطالعه خاطر نشان می کند که آگاهی اخلاقی برخی وکلا در حدِ مینیمالیست است تا جایی که شما را متعجب می کنند که پس چه میتواند آنان را در عمل نسبت به اخلاق پاسخگو و حساس کند اما تاکید می کند که قضاوت های ساده انگارانه ی عمومی در برابر وکلا باید تضعیف شود.

دیگر یافته ی قابل توجه و تاملِ این پژوهش از جنبه یِ روانشناختی و اجتماعی این موضوع مهم است که وکلا هویت خود را عموما با گفتمان های اجتماعیِ غالب درآن حرفه شکل و تطابق میدهند. وکلا این گفتمان ها را شناسایی کرده و با آن بی هویت یا باهویت می شوند. آیا در گفتمانِ اجتماعی وکلا را ارائه دهنده خدمات میدانند یا مشاورینی مورد اعتماد؟ آیا وکیل را شخصی متعهد به حرفه و اصول اخلاقی و عدالت میدانند یا مانند برخی تلاش دارند وکیل را در عمل و درگفتمانِ اجتماعی صرفا صاحبِ کسب و کار تلقی کنند! هرچند مطالعه پیشنهاد میدهد امروزه ما باید بعنوان وکیل، بتوانیم هویت های مختلف ولی ارزشمند را بپذیریم و از چالش هایی که همراه با این تکثرِ نقش در موقعیت های پیچیده و ناامن امروزی ایجاد میشود سربلند برآییم.

مطالعه به اهمیتِ آموزش و ارتقاء اخلاق حرفه ای نیز تایید کرده و ادامه میدهد که همه چیز از آموزش و یادگیری شروع می شود، حتی قبل از آنکه وکیل شویم چرا که ذهنیت حرفه‌ای و اخلاقی وکلا بالذات به آنان داده نمی شود بلکه پیوسته و درارتباط با هنجارها و گفتمان اجتماعی حاکم بر این حرفه و جامعه تکامل می‌یابد(8).

آنچه از پژوهش هایِ معاصر برداشت می شود این مهمِ است که آموزش و بازتعریف اهمیت اخلاقِ وکلا همسو با چالشهای روزافزونِ اجتماعی، روانشناختی و اقتصادی از یک سو و گستردگی و تنوع دعاوی کنونی از سویی دیگر علاوه بر نظام آموزشی، از وظایفِ اصلی کانون های وکلا و خودِ وکلا می باشد. چراکه پژوهش های نوینِ فرهنگ های مختلف نشان میدهد علیرغم چالش های پیچیده ی اخلاقی معاصر مانندِ گذشته حتی بنابه اقتضاء بیش از آن، انتظار میرود که اخلاق حرفه ای وکلا تا بالاترین سطح از طبقه بندی اخلاقی رشد یابد. مرحله ای که ارزشهای اخلاق درونی شده و فراتر از الگوهایِ تکراری و رفتارِ غالب عموم و فراتر از جهت گزینی بر اساس پاداش و جزا باشد. طبق نظریاتِ کانت، این مرحله از اخلاق فراتر از قانون نیز هست(9). مرحله ی آخر از مراحل رشدِ اخلاقی که طبق نظریاتِ روانشناسیِ اخلاق، آنرا فراعرفی[5] گویند. والاترین مرحله ی اخلاقی که پایبندی به اخلاق برای اخلاق است و اخلاق برای حفظ ِحقیقت، عدالت و ارزش های جهانی ضروری است(10).

-        منابع

1.The deepfake defense exploring the limits of the law and ethical norms in protecting legal proceedings from lying lawyers, Professor Rebecca Delfino, Professor of  LMU Loyola Law School, Los Angeles,2023. Electronic copy available at:

https://ssrn.com/abstract=4355140

2.Robert Chesney & Danielle Keats Citron, Deep Fakes:A Looming Challenge for Privacy, Democracy, and National Security, 2019.

3.Kim Bellware, Cheer mom used deepfake nudes and threats to harass daughter’s teammates, police,say,WashingtonPost,March13,2021, https://www.washingtonpost.com/nation/2021/03/13/cheer-mom-deepfake-teammates/

4.Fooled twice: People cannot detect deepfakes but think they can, Nils C. Köbis, Barbora Doležalová, Ivan Soraperra, 2021.

5.What is ‘good’ domestic violence lawyering?views from specialist legal services in Australia, Jane Wangmann, Francesca Bartlett, Becky Batagol, Tracey Booth, Heather Douglas, Miranda Kaye, Kate Seear, Published by Oxford University Press, 2023.

6. A Brief  Talk on the Understanding of the Professional Ethics of  Lawyers and Judges, Li Yue/ Nanjing University of Science and Technology, Nanjing, China, Academic Journal of  Humanities &  Social Sciences, Published by Francis Academic Press, UK,2022

7.A Study of  Diversion in Lieu of  Lawyer Discipline, LESLIE C. LEVIN,  SUSAN SAAB FORTNEY, 2022. Electronic copy available at: https://ssrn.com/abstract=4361354

8.Does the Ethos of Law Erode? Lawyers’ Professional Practices, Self-Understanding and Ethics at Work,  Journal of Business Ethics, Bernadette Loacker,2022. https://doi.org/10.1007/s10551-022-05276-x

9.Immanuel kant, Metaphysics of Morals, 1797.

10.Kohlberg Lawrence, stages of_moral_development, 1958.