اخذ گواهی انحصار وراثت به معنای تقسیم اموال نیست و صرفا در آن، علاوه بر محدود یا نامحدود بودن ماترک متوفی، مقدار سهم هر یک از وراث تعیین می شود. اما اخذ گواهی انحصار وراثت،  اولین شرط لازم برای شروع مراحل تقسیم ارث است و درخواست  هر یک از وراث حتی در صورت عدم همکاری سایر ورثه نیز برای گرفتن گواهی انحصار وراثت کافی می باشد.

از طرفی در برگه انحصار وراثت، اشاره‌ای به میزان و نوع اموال باقی مانده از متوفی (ماترک) نمی‌شود اما در زمان تنظیم اظهارنامه مالیاتی لیست اموال باید به اداره مالیات اعلام شود و یا اداره مالیات راسا اقدام به استعلام اموال منقول و غیر منقولی می کند که بنام متوفی ثبت شده باشند. درخواست گواهی انحصار وراثت، مقید به زمان محدود و  خاصی نیست اما بهتر است ظرف مدت یک سال از زمان فوت نسبت به تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث اقدام کرده و سپس گواهی انحصار وراثت را اخذ شود.

با توجه به میزان اموال متوفی، گواهی انحصار وراثت به دو نوع محدود و نامحدود تقسیم می شود. مطابق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۱۳۹۹/۰۷/۰۷ وزارت دادگستری، اگر دارایی متوفی بیشتر از ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر خواهد شد. جهت صدور این گواهی بایستی نشر آگهی نیز انجام شود. اما اگر دارایی متوفی در زمان فوت کمتر از مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد، گواهی حصر وراثت محدود صادر می شود. 

 قوانین مربوط به گواهی انحصار وراثت در قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب 1309 و قانون امور حسبی بیان شده است. اما بر اساس تصویب کمیسیون تلفیق برنامه هفتم، شرایط اخذ گواهی انحصار وراثت برای سال ۱۴۰۳ تغییر کرده است.

طبق این مصوبه گواهی انحصار وراثت بدون حضور فیزیکی بستگان متوفی و بر اساس داده ها و اطلاعات موجود رسمی و برخط بلافاصله بعد از فوت فرد به وراث یا هر شخص ذینفعی ارایه خواهد شد. حداکثر زمان برای ثبت فوت شخص و ارسال گواهی انحصار وراثت، بیست روز عنوان شده است. اطلاعات شخص متوفی نیز باید به سامانه‌های سازمان ثبت، نیروی انتظامی و سازمان امور مالیاتی و بورس نیز ارسال گردد.

گواهی انحصار وراثت مذکور ظرف مدت ده روز پس از ابلاغ در  هیأت حل اختلاف موضوع ماده (۳) قانون ثبت احوال مصوب سال ۰۴/۱۶ / ۱۳۵۵ قابل اعتراض بوده و رأی هیأت مذکور، ظرف بیست روز قابل اعتراض در دادگاه صالح است. این حکم مانع از طرح دعوی اثبات نسب و تنفیذ وصیت نامه و نظایر آن نزد محاکم نیست.

سازمان ثبت احوال کشور مکلف است پس از ثبت امضاء وصیت نامه رسمی رونوشت آن را به سازمان ثبت اموال ارسال نماید.

سازمان ثبت احوال کشور موظف است گواهی حصر را بلافاصله پس از صدور به صورت برخط و آنی به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، فرماندهی انتظامی جمهوری اسالمی ایران، سازمان امور مالیاتی کشور، سازمان بورس و اوراق بهادار، بانک مرکزی و سایر دستگاه های اجرائی متقاضی اعلام کند. سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مکلف است گواهی حصر وراثت را بلافاصله پس از دریافت در سامانه جامع اسناد و املاک ثبت و در استعلامات بعدی منعکس کند.

آئین نامه اجرائی این بند حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از لازم الاجرا ء شدن این قانون توسط وزارت دادگستری با همکاری سازمان ثبت احوال کشور تهیه می شود و پس از تأیید رئیس قوه قضائیه به تصویب هیأت وزیران می رسد.

صدور گواهی انحصار وراثت بر اساس قانون جدید علاوه بر تسریع و تسهیل مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت،  منجر به حفظ حقوق وراث یا هر شخص ذیعنفعی می باشد که حق و حقوقی نسبت به اموال متوفی دارد. همچنین بر اساس این قانون از صدور گواهی های ناقص و نادرست که در آن از ذکر اطلاعات دقیق وراث و تعداد آنان یا میزان ماترک متوفی عمدا یا سهوا خودداری می گردید، جلوگیری خواهد شد.