دروغ گفتن عزت نفس فردِ دروغگو را کاهش می دهد و احساسات منفی را در او افزایش می دهد. بررسی علمی عواقبِ دروغگویی بر خود فرد دروغگو موضوع مهم و جدیدی است که یک پژوهش علمی نوین به آن پرداخته است و نتایج آزمایش های پژوهشگران نشان می دهد علاوه بر کاهش میزان عزت نفس هنگام دروغگویی حتی به یادآوری ِ دروغی که فرد گفته است نیز باعث کاهش ِ دوباره ی عزت نفس و احساسِ خودارزشمندی و سلامت روانی فرد می شود.
اغلب فردی که دروغی شنیده و فریبی را تجربه کرده است، احساساتِ منفی نسبت به خود پیدا می کند. احساساتی مانند خشم از ساده لوحی خویش یا پشیمانی از اعتمادش به فرد دروغگو که باعث می شود خود را بازنده و فریب خورده ببیند. اما آنچه در مطالعات جدید روانشناختی و نوروسایکولوژی قابل تامل است، برعکس این برداشت فراگیر را تایید می کند. بازنده ی اصلی دروغ و فریب همواره خودِ فرد دروغگو است.
مردم به دلایل مختلف دروغ می گویند و برخی حتی روزانه این کار را انجام می دهند. اگر کسی بفهمد که به او دروغی گفته شده است، معمولاً احساسات منفی مانند خشم یا غم را احساس می کند. اما چیزی که در مورد دروغ به خوبی بررسی نشده این است که فارغ از پیامدهایِ بین فردی دروغگویی در روابط مانند از دست دادن علاقه و اعتمادِ طرف مقابل و یا پیامدهای اجتماعی مانند از دست دادن اعتبار و جایگاه ارزشمند، پیامدهای روانی دروغ برای خودِ دروغگو چیست؟
یک پژوهش جدید که در مجله بریتانیایی روانشناسی اجتماعی منتشر شده است، بر عواقبِ روانی دروغگویی برای فرد دروغگو متمرکز شده است (پروتر و همکاران، 2023). این مطالعه که ابتدا توسط دانشمند Sanne Preuter از دانشگاه Twente در Enschede (هلند) انجام شد، شامل چهار آزمایش مختلف بود که منجر به پنج بینش جدید روانشناختی در مورد دروغگویی شده است.
بخشی از این مطالعه آزمایشهای آنلاینی بود که در آن داوطلبان باید در مورد خود دروغ می گفتند مثلاً دروغگویی درباره ی داشتن یک تخصص در مصاحبه شغلی و یا دروغی ساده به یک دوست و بخشی از پژوهش یادآوری دروغ هایی بود که واقعا در زندگی به دیگران گفته بودند. در بخش دیگر این آزمایش، از طرح مشابهی استفاده شد. اما در این بخش از مطالعه، دوراهی به شرکت کنندگان ارائه نشد. در عوض، داوطلبان مجبور بودند خودشان با معضلات گذشته مواجه شوند. از آنها خواسته شد که یا موقعیت هایی بیابند که در آن دروغ گفته اند یا موقعیتی هایی را به یاد آورند که در آن باید تصمیم می گرفتند تا حقیقت را بگویند. میزان عزت نفس و هیجانات منفی این افراد قبل و بعد از این آزمون ها توسط پرسشنامه های روانشناختی سنجیده و مقایسه شده است. نتایج قابل تامل و تعمق بود:
داوطلبانی که موقعیتی را که در آن دروغ گفته اند به خاطر می‌آوردند نسبت به افرادی که موقعیتی را به خاطر می‌آورند که در آن حقیقت را انتخاب و بیان کرده اند، عزت نفس کمتر و احساسات مثبت کمتری داشتند. نتایج این آزمایش ها نشان داده است که شرکت کنندگانی که دروغ گفته اند نسبت به کسانی که در دوراهی های زندگی، حقیقت را انتخاب کرده بودند، به طور قابل توجهی عزت نفس کمتر و احساسات منفی بیشتری داشتند.
یافته ی قابل توجه دیگر این بود که تنها به یاد آوردن یک دروغ که در گذشته به کسی گفته شده بود، برای کاهش عزت نفس و کاهشِ احساسات مثبت فرد از جمله احساس کفایت و خود ارزشمندی کافی بود.
در بخش سوم این پژوهش، دانشمندان با استفاده از رویکرد پژوهشی گذشته نگر، یافته‌های دو آزمایش اول را تکرار کردند. از داوطلبان خواسته شد که تمام دروغ های خود را برای یک روز پیگیری کنند. همچنین از آنها خواسته شد که دروغ های خود و انگیزه های دروغ گویی خویش را بنویسند. به طور کلی، 22.1٪ از داوطلبان در مورد خودشان، 8.2٪ برای دیگران و 69.7٪ دروغ نگفته بودند. افرادی که دروغ می‌گفتند نسبت به کسانی که حقیقت را می‌گفتند اعتماد به نفس کمتری داشتند و نسبت به خود احساس مثبت کمتری را تجربه می کردند.
همچنین مشخص شد که مردم بیشتر در مورد خودشان دروغ می گویند تا در مورد دیگران، تا باور و ادراکِ دیگری را طبق خواسته های خودشان از حقیقت منحرف کرده و به تناسبِ منافع خودشان یا دفع ضرری از خویش، دیگری را فریب دهند. این اهداف می تواند جنبه های متفاوتی داشته باشد از اهدافِ مالی گرفته تا اهدافِ روانی، عاطفی و جنسی می تواند متغییر باشد...
در آزمایش بخش چهارم و آخر از روش تحقیق طولی استفاده شد. داوطلبان باید رفتار دروغگویی و عزت نفس خود را به مدت پنج روز پیگیری می کردند. نتایج نشان داد که تفاوت های زیادی بین افراد در مورد میزان دروغگویی وجود دارد. 22 درصد از مردم گزارش کردند که در هر یک از پنج روز دروغ گفته اند و 19 درصد گفتند که در هیچ روزی از پنج روز دروغ نگفته اند.
دروغ گفتن به طور خاص عزت نفس را در روزهایی که دروغ گفته می شود، کاهش می دهد. در آزمایش چهارم، دانشمندان توانستند یافته‌های آزمایشهای قبلی را تکرار کرده و تایید کنند که دروغ گفتن با اعتماد به نفسِ پایین‌تر در روزی که دروغ گفته شد، مرتبط است. علاوه بر این، آنها ارتباط بین دروغگویی و عزت نفس را در طی پنج روز تجزیه و تحلیل کردند. وقتی کسی دروغ می‌گفت، عزت نفسش نسبت به روز قبل پایین‌تر هم می گردید.
نتایج این پژوهش، اکنون بصورت علمی تایید می کند که جدای از اخلاق مداری، بین سلامت روان و صداقت همبستگی مثبتی وجود دارد. افرادی که سلامت روان کافی دارند کمتر نیاز به دروغگویی و فریب دیگران دارند یا اصلا نیاز ندارند و شهامتِ زندگی کردن صادقانه را کسب کرده اند. از طرفی مشخص است هر چه فرد بیشتر و راحت تر دروغ بگوید آسیب های روانشناختی عمیق تری داشته و با ادامه ی زندگی توام با دروغ و فریب به سلامت روان و بهزیستی خود زخم های بیشتری وارد می کند...
رفرنس مقاله علمی؛
