اهمال کاری یکی از مشکلات شایع در جامعه امروزی است که منابع ارزشمند زمانی را هدر میدهد و عملکرد تحصیلی و شغلی افراد را مختل میکند. سرعت شتابزده زندگی ممکن است باعث شود افراد احساس کنند کنترل امور از دستشان خارج شده و در نتیجه، سطح شادی و رضایت از زندگی آنها کاهش می یابد. یافته های پژوهشی نشان داده که با افزایش احساس و ذهنیت ِخود انضباطی، اهمال کاری کاهش می یابد این یافتهها نشان میدهند که پرورشِ گام به گام حس درونی خودانضباطی میتواند آثار مثبتی بر انگیزش درونی و کاهشِ اهمال کاری داشته باشد.
پژوهشهای پیشین نیز نشان دادهاند که اهمال کاری با خودکنترلی و خودتنظیمی همبستگی منفی دارد. در مقابل، اگر افراد کم کم احساس کنند که موفق به اعمال خودکنترلی و خودتنظیمی هستند، این ادراک میتواند منجر به کاهش تعلل شود. این مطالعه بهدنبال یافتن یک وضعیت روانشناختی است که بتواند به کاهش اهمال کاری کمک کند.
خودانضباطی، به خودمهارگری آگاهانهی فرد اشاره دارد که در آن فرد بدون نیاز به نظارت بیرونی یا پایبندی به قوانین، رفتار و برنامه خود را کنترل میکند. حس خودانضباطی اساساً به آگاهی ذهنی و احساسی فرد از انضباط شخصی خود اشاره دارد.
اگرچه «خودکنترلی» و «خودانضباطی» عناصر مشترکی دارند، پژوهشها نشان میدهد که ساختار سنجش آنها متفاوت است. «خودکنترلی» بر تنظیم رفتار و گرفتن تصمیمات متمرکز است، در واقع «خودکنترلی» بر کنترل فرد بر محیط بیرونی تأکید میکند، نه بر مهار درونی، در حالی که «خودانضباطی» بر نظمپذیری و مهارگری درونی تأکید دارد یعنی احساسی که فرد هنگام برنامه ریزی و نیاز به عمل، توانایی موفق خود را تجربه میکند.
بر اساس یافتههای پژوهشهای متعدد میتوان نتیجه گرفت که حس موفقیت در خودانضباطی احتمالاً میتواند تعللورزی و اهمال کاری را کاهش دهد، و این موضوع را میتوان از سه دیدگاه کلیدی درک کرد:
_ نخست، مطالعات زیادی نشان دادهاند که خودانضباطی میتواند عملکرد در وظایفی که نیازمند خودکنترلی هستند را تقویت کند و با پیامدهای مثبتی مانند موفقیت تحصیلی، کاهش اهمال کاری و توانایی در بهتأخیر انداختن ارضای فوری مرتبط است.
_ دوم، بخش قابلتوجهی از پژوهشها نشان میدهد که خودکارآمدی و حس کنترل که هر دو با حس موفقیت در خودانضباطی ارتباط نزدیکی دارند نیز میتوانند بهطور مؤثری اهمال کاری را کاهش دهند.
_ سوم، افزایش احساس خودانضباطی میتواند حوزههای خودکنترلی رفتاری را تقویت کند، مانند ترویج رفتارهای تغذیه سالم و ورزش و ...
در مورد خودانضباطی نیز باید دانست این رفتاری نیست که تحت فشار محیط یا همسالان اتخاذ شود، بلکه رفتاری است که پیش از اجبار بیرونی باید بهطور ارادی و درونی انجام تنظیم شود. بنابراین هسته اصلی حس خودانضباطی این است که رفتار از اراده شخصی نشأت میگیرد و نه از نظارت بیرونی و فرد خودآگاهانه تصمیم بگیرد کاری را که لازم است انجام دهد. افرادی که احساس خودانضباطی دارند، نیازشان به خودمختاری را نیز برآورده می کنند و انگیزش درونی بالاتری را تجربه کنند. همچنین، چون حس خودانضباطی باعث ایجاد احساس ارزشمندی و شایستگی میشود، همین موضوع به تنظیم هویت و درونیسازی انگیزش کمک میکند.
اثربخشی این مداخلات با هم مقایسه شده و «رفتاردرمانیهای مبتنی بر پذیرش» برای تعللورزان مزمن مؤثرتر می باشد. اما اکثر این روشها نیازمند مداخلات حرفهای و بلندمدت هستند ولی رویکرد ارائهشده در این مطالعه برای تقویت حس انضباط فردی، رویکردی عملیتر و قابلاجرا برای افراد در زندگی روزمره است.
حس انضباط فردی را میتوان نه تنها از طریق تکمیل وظایف فعلی، بلکه با روشهای سادهتری مانند یادآوری رویدادهای منضبط گذشته افزایش داد. مطالعات نشان دادهاند که تعیین و انجام رفتارهای آیینی، سختگیرانه و تکراری، حس انضباط فردی را افزایش میدهد. شرکتکنندگانی که مراحل آیینی را کامل میکنند، حس انضباط فردی قویتری نسبت به افرادی که اقدامات تصادفی انجام میدهند، تجربه می کنند. این یافتهها راهبردهای ارزشمندی برای مداخله در اهمال کاری و شکستن چرخه معیوب آن ارائه میدهند.
فرد باید بر حواسپرتی و مقاومت درونی غلبه کند تا از حالت منفعل به حالت فعال تغییر وضعیت دهد. در همین راستا پژوهشها نشان دادهاند که خودانضباطی میتواند حس ابتکار عمل و اراده قوی و شجاعت را نیز پرورش دهد و در نتیجه باعث ایجاد احساس آرامش درونی و همچنین حس بالای تمرکز و هشیاری شود و همه این عوامل در کنار هم به افزایش انگیزش درونی کمک میکنند.
Tao S, Jing Y. More sense of self-discipline, less procrastination: the mediation of autonomous motivation. Front Psychol. 2023 Nov 23;14:1268614. doi: 10.3389/fpsyg.2023.1268614. PMID: 38078243; PMCID: PMC10701400.